Priča o Pljevljaku Negotincu Miloradu Grboviću

Bio je bal, a na balu i Pljevljaci

O tradicionalnom Svetosavskom balu u Beču, održanom 31. januara, prenio nam je utiske naš zemljak, koji živi u Negotinu, Milorad Grbović (56). On je u sopstvenoj režiji ove godine sa sinom Lazarom, prisustvovao balu, koji je prvi put organizovan 1846. godine a obnovljen 1998. g. Kaže da bal okuplja našu elitu u Beču i širom Evrope, a po riječima upućenih, ni po čemu ne zaostaje za drugim balovima. Ističe da je dobro što je dostupan i običnim ljudima, jer su karte nalaze u slobodnoj prodaji, i da je poodavno shvatio iako imamo brojna ograničenja (neka urođena, neka stečena) dosta stvari sami biramo.
„Bal je održan u samom centru Beča u carskoj palati Hofburg. Bilo je lijepo, interesantno, elegantno, nešto drugačije od dosadašnjih zabava. Drago mi je da mi se pružila prilika da vidim uživo. Sve je, zaista, bilo na nivou, u 6-7 sala. Nastupili su Bisera Veletanlić, Stefan Milenković, plesao se valcer ali i igralo kolce“, priča Milorad, dodajući da sva sredstva od prodaje karti idu u humanitarne svrhe.
Bio je obavezan dres kod – za žene duga večernja haljina, za muške frak ili crno odijelo i leptir mašna.
„Atmosfera na balu je, na neki način, malo neobična. Svestan si da je savremeno vrijeme, ali je ambijent baš bečki i, mogu slobodno reći, carski. Široko stepenište, crveni tepih, oni konopčići na ulazu, lijevo idu VIP, desno mi, obični, bio je postavljen veliki pano sa našim poznatim ličnostima koje boraviše i živeše u carstvujušćoj Vijeni (Vuk, Njegoš, čuveni naučnik Milutin Milanković itd). Beč je oduvijek bio bitan za Srbe, tamo je i Vuk štampao svoje prve knjige, a i Njegoš je Gorski vijenac štampao tamo, godinu dana posle tog prvog bala. I Štraus je, između ostalog komponovao „Srpski kadril“ za tu priliku. U nastavku te zgrade je i nacionalna biblioteka, a tu je i terasa sa koje je držao govor Hitler“, rekao je Milorad dodajući da je jedan od utisaka bio i taj, da se, jadničak, sad okreće u grobu, dok mu mi cupkamo moravac baš ispod te terase.“
„Eh, bolela ga je 1914, baš, toliko, da je Francuze naterao da potpišu kapitulaciju u onom istom vagonu, gde je i primirje potpisano 1918. A kao trofej iz Sarajeva, donijeli su mu spomenik-bronzane otiske Principovih stopala, gde je stajao 1914. godine. Austrijanci jesu majstori za organizaciju, protokol i ceremonije, muziku, koja ako nisu valceri, uglavnom su marševi, i čim im malo dosadno, oni bubnjeve u ruke, i ako ne jodluju, oni zasviraju neku koračnicu pa na – jugoistok. Nije ni čudo što nikako ne mogu da smisle slavnog Čapeka i njegovog dobrog vojnika Švejka. Mudro veličaju Mocarta, a skrivaju da je i Hitler njihov, pa se on uvek vezuje za Nijemce. A kad se već vraćam u to vrijeme, ne treba zaboraviti ni Mojkovačku bitku, a i „Jazavca pred sudom“, takođe“, rekao je Milorad dodajući da je RTS bila emisija o balu gdje je čuo komentar gradonačelnika Beča, koji je izjavio da nigde toliko lijepih žena nije vidio nego na balu, pa se kaže i on pridružuje tom utisku.

„Negotin i cijela Krajina je baš gastarbajterski kraj i mnogo naših živi u Beču. Ne znam kakva je situacija sa Pljevljacima, koliko ih ima u Austriji i Beču i da li je neko iz Pljevalja bio na balu ali lijepo je razmijeniti utiske, rekao je Milorad dodajući da je dvanaestočasovno putešestvije u jednom pravcu autobusom bilo naporno. Podsjeća da i Pljevlja imaju vezu sa Austrijom i neki tragovi njihove vladavine su vidljivi i danas, kao što je jezerce sa paviljonom i krstata kasarna.

Pljevljak Milorad Grbović ima dvije diplome Univerziteta u Beogradu. Diplomirao je geologiju na Rudarsko-geološkom fakultetu ali nije imao prilike da se bavi tim poslom i nema dana prakse. Završio je, nakon sticanja zvanja bibliotekar, master studije na Filološkom fakultetu i dobio zvanje diplomirani bibliotekar informatičar – master.
Umjesto da rudno blago bude njegova profesija, on traži dijamante u knjigama i ljudima. Obdaren darom pripovjedanja, koje imaju Grbovići iz Gotovuše, slikovito priča o svom djetinjstvu, nekadašnjem školstvu, znamenitim ljudima, životu sa dva zavičaja-onom gdje je rođen i drugom, gdje živi i u biblioteci vodi fond zavičajne građe.

Milorada je ljubav vezala za Negotin, gdje danas živi sa suprugom Mirjanom, specijalistom opšte medicine. Njihov sin Lazar sedam godina živi u Austriji i već dvije godine radi kao softver inžinjer, u Beču. Prethodno je tri semestra učio njemački jezik a zatim završio visoku trogodišnju školu strukovnih studija, u Viner Nojštatu.
Milorad je rođen i odrastao u gotovuškoj sedmočlanoj porodici Rose i Mihaila Grbović, gdje se odmalena njegovala lijepa riječ, skladni porodični odnosi a djeca upućivana ka sticanju znanja. Samo lijepe uspomene nosi Milorad o četvorogodišnjem školovanju u Gotovuši, osmogodišnjem na Srdanovom Grobu i Usmjerenom obrazovanju u Pljevljima.
Priča o učiteljima: Slavku Čoloviću, koji je bio drugačiji i umio sa djecom, neka gotovuška verzija Branka Kockice, i Vladimiru Daciću, koji je bio malo strožiji, „stara škola“ ali i dobitnik nagrade „Najdraži učitelj“. Sjeća se, kaže, odličnog, vještog i visprenog direktora škole na Srdanovom gorbu Velička Tošića, i dva putovanja u Titograd, na završetku 8. razreda, prvo sa nastavnicom biologije Đuke Nikolić uz čije mentorstvo su osvojili prvo mjesto iz prve pomoći, a potom i sa nastavnikom srpskog jezika Mihajlom Marićem Kalom, pošto je Miloradov rad dobro ocjenjen na republičkom literarnom konkursu.
Milorad 24 godine radi u Narodnoj biblioteci „Dositej Novaković“ u Negotinu. Za sebe kaže da je prirodnjak u duši i da mu je nučno popularna literatura i danas omiljeno štivo.
„Dosta vremena sam provodio u prirodi, naročito leti, čuvajući krave i žalio što nemam foto aparat ili kameru, sa teleobjektivom. Srećom, imali smo u kući dvogled i pravi mikroskop, koji je otac doneo iz Nemačke, pa sam, eto, imao prilike da zavirim i u taj mikro svet, veoma zanimljiv“, rekao je Milorad, ističući da su u odrastanju bili nezaobilazni časopis Politikin zabavnik, emisija Opstanak i zimski obrazovni program TV Beograd.
Milorad je sedam godina bio direktor biblioteke a posao u ovoj ustanovi dobio je slučajno. „U jednom periodu, nije bilo fakultetskih studija za bibliotekare, tako da i nije bilo bibliotekara sa diplomom. Po dolasku u Negotin, radio sam u jednoj građevinskoj firmi i, jednom prilikom, kao referent za rad i radne odnose, došao sam na biro rada, da prijavim sezonske radnike i vidio oglas za bibliotekara a uslov je bio fakultetska diploma. Tad je još bilo dosta firmi, nije bila sprovedena privatizacija, i uopšte nije bila velika potražnja za tim državnim poslovima, naročito u kulturi“, priča Milorad.
U šali kaže da je knjiga koja je najviše uticala na njega, zapravo slikovnica „Puf i Crnko, nestašni mačići“ jer je uz nju i naučio da čita, a posle je sve bilo lako.
„Prva prava, ozbiljnija knjiga bila je Ćopićeva „Pionirska trilogija“. Evo, posle skoro pola veka, prilike da zahvalim gospodinu Jovanu Petriću, na njegovoj poklon biblioteci, u našoj četverogodišnjoj školi u Gotovuši. I danas se sa setom, sećam mirisa tih knjiga sa ovalnim pečatom „Zavičaju, u znak sjećanja na roditelje“. Nažalost, danas verovatno od te biblioteke nije ostalo ništa, a i sama školska zgrada je počela da se ruši i stvarno je šteta što država, i Crna Gora (a tako je i u Srbiji), ne pokušavaju da zaštite i sačuvaju tu imovinu od propadanja. Krov na toj školi je bio propao još dok je u njuj bilo glasačko mesto“, prisjeća se Milorad.
Kaže da je u životu imao prilike da mu se neke želje ostvare, kao u izreci „Pazi šta želiš, možda ti se i ostvari“.
„Iako biblioteke izgledaju, za većinu ljudi, statične ustanove, nije tako i na pitanje šta jedan istraživač, prirodnjak i geolog može da radi u biblioteci – pa može upravo to – da istražuje postojeću literaturu o predmetu istraživanja. Jer, svako istraživanje i počinje i završava se upravo u biblioteci“, ističe Milorad koji je terenska istraživanja zamijenio traganjem za literaturom. Pravu istraživačku strast je osjetio istražujući porijeklo uglednih negotinskih porodica, u istorijskom arhivu listao crkvene matične knjige rođenih iz 1837. godine ili tragao za prvim štampanim knjigama u Negotinu, iz 19. vijeka, odgonetajući identitet njihovog autora. Na osnovu tih istraživanja učestvovao je na Susretu bibliografa u Inđiji gdje se konačno i lično sreo i sa, ističe Milorad, čuvenim bibliografom Pljevljakom Dobrilom Aranitovićem.
Kroz održavanje književnih večeri, predstavljanje knjiga i druge tribinske programe, upoznao je pisce, kritičare, izdavače i cijeli književni krug, ugostio italijanski Institut za kulturu, nemački Gete institut i austrijski Kulturni forum pa ga je zahvaljujući toj saradnji, ambasada Austrije pozivala na prijeme u Beogradu, povodom njihovog nacionalnog praznika. Na jednom od tih prijema bio je i predsednik Austrije Aleksander van der Belen.
Njegovi aforizmi su uvršteni u antologiju crnogorskog aforizma a zahvaljujući njima, pomenut je i u knjizi „Da se ne zaboravi : 101 pitanje i odgovor o Negotinu i Negotincima“!. Ostvarila mu se i želja da govori u Klubu književnika u Kući Ive Andrića u Herceg Novom. Kako je priveo kraju istraživanja rodoslova o uglednoj krajiškoj porodici Lazarević, posebno poznatom intelektualcu Branku Lazareviću, predratnom diplomati i književnom kritičaru i esteti, uredniku „Krfskog zabavnika“, govorio je na naučnom skupu o njemu, pošto je Branko od kraja Drugog svetskog rata do smrti živio u Herceg Novom, a grad se „svojim“ velikanima odužio naučnim skupom u Andrićevoj kući.
V.M.